Dilan Aydın
Depremin akabinde toparlanmaya çalışan Türkiye’de, yaklaşmakta olan seçim atmosferi sokağı tesiri altına almış durumda. Seçimi ne yazık ki ağır bir vefat havasının pençesinde karşılıyoruz. Neruda’nın tabiri ile “Sen ağır bir vefat, demir tüylü kuş değildin.” Simurg’un zümrüd rengi kentlerinde o gün ağır bir vefatı kucakladık, sırtımızda hissettik, olanca tartısıyla. Bin yıl evvelinin kıtlık, savaş ve salgın toprakları yeni bir can pazarını karşılarken tam da o gece… Ve bugün, sırtımızda demir tüylü kanatlarla sandık başlarına gideceğimiz güne sayılı saatler var.
Hafta sonu oylanacak olanın bir partiden, iktidardan yahut idareden çok bir rejim olduğu kıymetli bir gerçek. 2017 yılında yapılan bir referandumla, AKP hükümeti yetkileri tam manasıyla Erdoğan’da toplayan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni getirmişti. AKP ve beraberindeki Cumhur İttifakı bu sistemi devam ettirmek ve kalıcı hale getirmek niyetinde. CHP ve beraberindeki 5 farklı partinin oluşturduğu Millet İttifakı ise seçimlerden sonra geçmişte uygulanmakta olan Parlamenter Sistem’e geri dönmek üzere programını belirlemiş durumda. Cumhur İttifakı’nın en başat seçim söylemi parlamenter hükümet sistemi devrinde seçim sonrası kurulan koalisyon hükümetlerinin istikrarsızlık yaratması üzerine. Nizam ve istikrar söylemi Cumhur İttifak’ının meydanlarda hâlâ temel argümanı. Millet İttifakı ise Türkiye’de devam eden hükümran sağ merkezli anlayışın karşısında demokratikleşme ve tabir özgürlüğüne alan açma yaklaşımını vurguluyor.
Sosyolojik manada toplumun iki temel uçta biriktiğini söylemek mümkün. Birincisi, son 20 yılda AKP hükümetine yakınlığı ile birtakım ayrıcalıkları elinde bulunduran, Cumhur İttifakı’nın kaybetmesi durumunda bu imkanlarını seçimler sonucunda kaybedeceği kaygısını yaşayan toplumsal bir kesim haline getirilen bir küme. Öbür yanda ise kültürel, toplumsal, ideolojik, politik manada iktidarın baskı siyasetlerinden kurtulmak isteyen bir toplumsal kesim var. Bu kesimde iktidarın radikal milliyetçi, radikal İslamcı kümelerle seçime giriyor oluşu toplumsal kaygı havasını arttırıyor.
Ancak seçimin yazgısını hem nicel çoğunluğu, hem de mevcut politik atılımlarının stratejik derinliği ile değiştirme gücünü elinde bulunduran üç temel küme belirleyecek üzere görünüyor; Kürtler, bayanlar ve gençler.
Millet İttifakı’nı ve Cumhur İttifakı’nı oluşturan her iki kesim de düşünüldüğünde, son 10 yılda Kürtler toplumun en çok mağdur edilen kesiti pozisyonunda. Millet İttifakı’nın adayının seçilmesinin kendileri açısından tesirleri konusunda seçimler bu kadar yaklaşmışken dahi hâlâ emin değiller. Kürtlerin toplam seçmen sayısı içerisindeki mevcut tartısı gözetildiğinde her iki kümenin da Kürtlere ve temel taleplerine programlarında yer vermemesi ve aslında Kürtlerin birebir vakitte oylarına en çok talip olunan küme olması problemi ile bu tavrın örtüşmemesi önemli baş karışıklığı yaratıyor. Kürtlerin anadilde eğitim, güçlendirilmiş mahallî idareler ve siyasi yargılamalara ait en temel talepleri dahi görmezden gelinirken, Kürt toplumu genel bir eğilimle demokratikleşme atılımı ismine büyük oranda Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayını destekleyecek.
Kürt toplumu, mevcut seçim dinamikleri içerisinde en politik kesiti oluşturuyor. HDP bugün seçimlere girmesinden sonra seçim sürecinde kendisi için tehdit oluşturabilecek bir kapatma davası ile karşı karşıya ve birçok siyasetçisi, milletvekili yargılanıyor ve tutuklu bulunuyor. Bu nedenle seçimlere yeni bir parti olan Yeşil Sol Parti ile girecekler. HDP eş genel liderlerinin geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamadan sonra aşikar olan şu ki; Millet İttifakı Kürtlere ait politik telaffuz ve programı tam oluşturmamış olsa da, Kürt toplumu ve HDP tabanı mevcut 20 yıllık sağ merkezli iktidarca en çok baskıya ve güç aygıtlarına maruz bırakılan toplumsal kesim ve bu rejimi yıkmak ismine Millet İttifakı’nın adayını destekleyecekler. O denli görünüyor ki, Yeşil Sol Parti meclise girdikten sonra da kendi sol, sosyalist, muhalif, demokrat bölümlerle farklı inanç, kültür ve kimliklere alan açan üçüncü yol stratejisini hayata geçirecek.
Kadınlar cephesinden ise seçim İstanbul Sözleşmesi’nden Türkiye’nin çekilmesi, AKP’nin seçim sonrası iktidar değişimine karşı başörtüsünün kamusal alanlarda kullanımının özgür hale gelmesini yasal garanti altına almak istemesi ile anayasal değişiklik talebi tartışmaları ve marjinal fundementalist radikal islamcı kümelerin LGBTİ+ aksiliği ortasında geldi. Artık tüm bu tartışmalara seçime günler kala yenileri eklenmiş durumda; Tayyip Erdoğan’ın ayrıldığı eski partisinin devamı olan Yeniden Refah Partisi ve Hüda-Par Cumhur İttifakı içerisinde yer almak üzere AKP ile yaptıkları görüşmelerde bayana yönelik şiddeti önlemeye dönük 6284 sayılı ‘Ailenin Korunması Kanunu’nun tekrar düzenlenmesi, LGBTİ+ derneklerinin kapatılması üzere mevzuları pazarlık konusu haline getirdi. Hatta bugünlerde Yine Refah Partisi’nin ‘zina suçu’ başlıklı bir seçim vaadi ile Hüda-Par genel liderinin ‘erken yaşta evliliklere’ ait röportajı toplumsal medyada epey geniş yer buldu. Kelam konusu siyasetçilere ve ittifak ortaklarına hatırlatmak gerek ki bayanlar seçim öncesi her alanda ‘Toplumun yarısıyız’ diye boşuna demediler, siz görmeseniz de, emeğimiz üzere görünmez olduğumuzu düşünseniz de ‘toplumun yarısıyız’ ve hatırlatalım, bu toplumun kesimi olmaktan mütevellit oy hakkımız baki.
Kadınlar 8 Mart ve 25 Kasım üzere en temel günlerde dahi sokağa çıkamaz hale getirildikleri bir devirde bir de mutlak güvencesizleştirilme tehdidi ile karşı karşıya kaldılar. İran’daki protestolarla bir arada ivme kazanan bayan uğraşı düşünüldüğünde dünya genelinde bir eğilim halinde devam eden sağ merkezli rejimlerin bayanların örgütlenmesinden duyduğu telaş Türkiye’de de iktidarın temel telaşlarından. Türkiye’de mevcut seçmen sayısının yarısını oluşturan bayanlar bugünlerde Nursema’nın neredeyse ülkemizde yeni bir feminist dalga yaratmaya aday patriyarka zıddı bireysel/ sosyolojik gayreti, 6284’ü müdafaa direnişi, İstanbul Kontratı ve demokratik süreçlere iştirak çabası üzere gündemlerle bir hengame arasında seçimi karşılıyor. Bayanların da ‘ayın ondördü’ üzere parlayacağı günler elbette yakın.
Gençler ise bu politik atmosferde bir tarafta bilhassa yüzde 30’lara varan genç işsizlik sorunu devam ederken, bir taraftan da bu ekonomik sıkıntılarla geliştirilen bir çeşit depolitize etme yaklaşımının hedefindeler. Bilhassa Z jenerasyonundaki gençlerin apolitikleştirilmesi sanırım özel bir istekti. İktidar cephesinden bir cins toplum mühendisliği yaklaşımıyla var edildi.
Bu jenerasyondaki gençleri üç farklı küme temsil ediyor; birincisini, gittikçe dindarlaşan ve hayatını sağ merkezli iktidara entegre biçimde sürdüren kesim oluşturuyor. İkinci küme, iktidar düşmanlığı üzerinden politik tercihlerini belirliyor. Üçüncü ve en geniş kümesi ise sandık başına gitmenin dahi anlamsız olduğunu düşünen umutsuz bir kısım genç oluşturuyor. Gençlerin genel eğilimi ülkede seçimle bir şeylerin değişeceğine dönük algının azaldığı istikametinde. Bu durum elbette çok üzücü, akla ‘Haziran’da Bir Fidan’ kitabında Yunan şair Yannis Ritsos’un dizelerinin öldürülen çocuklar için bir söz fark ile yorumlanmış versiyonu geliyor:
”Karanlıkta gülümsedi bir çocuk,
Belki zira karanlıkta görmüştü,
Belki zira karanlığı görmüştü…” (1)
Bu nesildeki gençler kendilerinden tahminen de bir jenerasyon evvel sayılabilecek 2010 nesli gençlerinin nasıl yaşa(yama)dığını gördü. Sosyolojik manada ülkenin bir ucundan başkasına acılara tanıklık etti. Tahminen yaşıtlarının büyüyemeden toprak oluşuna şahit oldu. Bu gençlerin umudun ışığını karanlıkta göremeyişi solcular dahil bu ülkede siyaset yapan, yazan, çizen, şahit olan, sorgulayan, öğreten, öğrenen, gören herkesin, hepimizin bir bütün ayıbıdır.
Elbette seçim sürecinde zelzelenin tesirleri de epey yüksek olacak. Son 20 yılda ayrılan zelzele vergileri, işsizlik fonları üzere kamu kaynaklarının bir kümenin kamunun kaynak ve imkanlarından daha üst seviyede yararlanması için kullanılmış olduğu gerçeği, yaşanan doğal afet sonrası daha da görünür hale geldi. Ayrıyeten mevcut durumda ülke nüfusunun büyük kısmını barındıran İstanbul’un da içinde bulunduğu Marmara Bölgesi’nde uzmanların bir zelzele bekliyor oluşu ve toplumun bu sürece hazırlıksız yakalanmamaya dair isteği, zelzelenin seçim sonuçları üzerindeki tesirini de bir nebze olsun arttırıyor denilebilir.
Sonuçları kestirmek mümkün olmasa da seçimin yazgısını belirleyecek olan en geniş kesitin mevcut seçmen kütlesi içindeki yükü ile Kürtler olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bu seçimin kadersel belirleyicilerinin Kürtler, bayanlar ve gençler olduğunu 15 Mayıs sabahı teyit etmiş olacağız.
[1] Haziran’da Bir Fidan, Der. Levent Turhan Gümüş.